Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu Bogumił Nowak oraz Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Bydgoszczy Grzegorz Smytry wzięli udział w konferencji naukowej „Racjonalna gospodarka wodna – problemy, szanse, wyzwania”, która odbyła się w Centrum Promocji Lasów Państwowych w Goraju. Spotkanie stanowiło platformę wymiany wiedzy i doświadczeń między leśnikami, pracownikami Wód Polskich, przedsiębiorcami i naukowcami, którym przyświeca idea poprawy stosunków wodnych i zachowania bioróżnorodności na gruntach leśnych.

Rozmowy rozpoczął krótki pokaz filmu pt. „Wody to nie śmietnik”, będącego przewodnim hasłem kampanii społecznej Wód Polskich, która ma zwrócić uwagę na problem zanieczyszczania rzek oraz zbiorników wodnych. W naszym kraju to prawdziwa plaga! Pracownicy Wód Polskich każdego roku zbierają setki ton różnego rodzaju odpadów, które trafiają do rzek oraz notorycznie pojawiają się w ich pobliżu. W sezonie wiosenno-letnim okolice zbiorników wodnych są wręcz zasypane plastikowymi opakowaniami i butelkami, kawałkami szkła, puszkami i innymi odpadami.

Następnie gości powitał gospodarz terenu Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych Andrzej Brusiło i Wojewoda Wielkopolski Michał Zieliński. Podkreślili oni znaczenie wody dla przyrody i gospodarki oraz wszelkiego rodzaju działań, zmierzających do poprawy sytuacji hydrologicznej w Wielkopolsce, która cierpi na największe deficyty wodne w kraju. Następnie w imieniu Wód Polskich gości przywitał Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu Bogumił Nowak. Podkreślił, że problem braku wody w Polsce narasta. Zjawisko to było bardzo widoczne zwłaszcza ostatnim czasie.  Szczególnie lata 2018-2020 to okres systematycznie przedłużającej się suszy. Nawet obecny, wydawać by się mogło wilgotny rok, w trakcie którego odnotowano występowanie pokrywy śnieżnej, nie był w stanie odwrócić tych niekorzystnych tendencji. Średni opad za ostatnich 11 miesięcy dla Wielkopolski nie przekroczył 410 mm. W związku z tym, na prawie całym obszarze zlewni Warty i Noteci notowane są niżówki, szczególnie na jeziorach i mniejszych ciekach o małych zlewniach.

Dyrektor Nowak wskazał, że w zeszłym rok w celu poprawy stosunków wodnych na gruntach rolnych Wody Polskie uruchomiły Program Kształtowania Zasobów Wodnych, popularnie nazywany retencja korytową, w którym zapisano do realizacji w ciągu 3 lat blisko 150 zadań na kwotę 150 mln zł. Inwestycje i prace konserwacyjne w ramach tego programu obejmują około 650 obiektów w zakresie odbudowy, modernizacji czy też ich budowy. Dzięki realizacji tego programu po raz pierwszy od 30 lat w Polsce wskaźnik, dotyczący retencji wód, wzrósł powyżej 6,5 proc. i zbliża się do 7 proc.

W swoim wystąpieniu Dyrektor RZGW w Poznaniu przypomniał, że rzeki, jeziora i zbiorniki wodne stanowią zaledwie 2,2 proc. powierzchni Polski, tereny rolne ponad 50 proc., lasy w rękach państwowych i prywatnych – ok. 30 proc. Wody Polskie bez współpracy z innymi instytucjami i podmiotami, zarządzającymi terenami wokół cieków czy jezior nie są zatem w stanie skutecznie realizować inwestycji, zmierzających do poprawy retencji. Szczególnie istotne jest tu współpraca z Lasami Państwowymi, które mają ponad dwudziestoletnie doświadczenie w realizacji zadań związanych z małą retencją leśną.

W dalszej części zaprezentowano referaty, których tematyka nawiązywała do retencji realizowanej przez Wody Polskie i Lasy Państwowe. Omówione zostały również przykłady inwestycji, zmierzających do przeciwdziałania skutkom suszy i wzrostu wskaźnika retencji na obszarze Wielkopolski i terenach przyległych. Dyrektor RZGW w Bydgoszczy podkreślił m.in., że Wody Polskie wspólnie z ministerstwem opracowały Plan przeciwdziałania skutkom suszy, który zawiera szerokie spektrum rozwiązań, mających na celu poprawę bilansu hydrologicznego kraju. Wskazał jak ważne jest prawidłowe i racjonalne gospodarowanie wodą w Polsce oraz zgłębił problem dostępności wody do użytkowania gospodarczego oraz opowiedział o zawartych ośmiu Lokalnych Partnerstwach na Rzecz Wody w województwie kujawsko-pomorskim. Chodzi o inicjowanie i zacieśnianie współpracy oraz tworzeniu kontaktów między lokalnym społeczeństwem, a instytucjami i urzędami w zakresie gospodarki wodnej na obszarach wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa. Działania tego typu mają prowadzić do poprawy efektywności zarządzania wodą właśnie na obszarach wiejskich. W dalszej części swojej prezentacji dyrektor Smytry zaprezentował obecnym Program Planowanych Inwestycji z zakresu retencji, renaturyzacji i kształtowania zasobów wodnych w rolnictwie w regionie wodnym Noteci.

Z kolei dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu w swoim wystąpieniu omówił możliwości zwiększenia retencji na terenach leśnych w rejonie działania Zarządu Zlewni w Poznaniu.

Dyrektor Nowak na początku swojego wystąpienia wskazał, że na terenie RZGW w Poznaniu prowadzone są bieżące piętrzenia na ponad 850 urządzeniach hydrotechnicznych, na mniejszych bądź większych ciekach. Z czego 150 obiektów zlokalizowanych jest na gruntach leśnych. W miarę przyznawanych środków Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu stara się przywracać funkcjonalność kolejnym obiektom, które na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat uległy zniszczeniu.

W dalszej części swojego referatu dyrektor RZGW w Poznaniu przedstawił działania realizowane w ramach Programu Kształtowania Zasobów Wodnych i Programu Planowanych Inwestycji, które obejmują swoim zasięgiem grunty leśne. Wskazał tu m.in. zadanie pn. „Poprawa retencji jezior Samicy Stęszewskiej”, w efekcie którego w znaczącym stopniu poprawie ulegną warunki gruntowo-wodne na terenach przyległych do jezior zlokalizowanych przy zachodniej granicy Wielkopolskiego Parku Narodowego. W tej chwili przygotowana została dokumentacja projektowa i wykonane zostały pierwsze prace w zakresie budowy i odbudowy zastawek piętrzących na wypływach z jezior: Witobelskiego i Łódzko-Dymaczewskiego. Odrestaurowana została także zastawka zlokalizowana na Samicy Stęszewskiej poniżej Jeziora Niepruszewskiego. Dzięki temu uda się zretencjonować  ponad 1,3 mln m³ wody, dodatkowo podniesie się poziom wód gruntowych na okolicznych terenach.

W ciągu najbliższych 6 lat kolejne zadania, których celem jest poprawa retencji, będą realizowane również w zlewni Strugi Gołanieckiej. Dzięki podjętym pracom będzie możliwe zmagazynowanie 2,5 mln m³ wody, a zasięg oddziaływania na grunty leśne wyniesie ponad 500 h. Zadanie obejmuje budowę 6 obiektów stabilizujących wodę w jeziorach, przez które przepływa Struga Gołaniecka i jej dopływy oraz 2 niewielkich progów piętrzących na wysokości Gołańczy. Przewidywany koszt tych inwestycji to 4,5-5 mln zł.

Wskazane zostały także porozumienia i listy intencyjne na rzecz poprawy stosunków wodnych na konkretnym obszarze, w których partnerem są Lasy Państwowe, samorządy i Wody Polskie, Wśród nich należy wymienić odtwarzanie i uzupełnianie zadrzewionej strefy buforowej rzeki Wełny i Flinty w obszarze rolniczym Nadleśnictwa Oborniki. Z kolei na terenie Gminy Oborniki w porozumieniu z Nadleśnictwem Durowo mają zostać wyznaczone tereny leśne, przylegające do Wełny i Małej Wełny, gdzie poziom wody zostanie czasowo podniesiony poprzez np. budowę progów (z wykorzystaniem naturalnych materiałów takich jak: kamień, drewno). Będzie to powodowało spowolnienie odpływu zachowanie przepływów nienaruszalnych w rzece w okresach niżówkowych. Z drugiej strony w czasie wystąpienia wysokich stanów wody możliwe będzie krótkoterminowe podtopienie terenów leśnych, podniesienie poziomu wód gruntowych oraz rozprowadzenie nadmiaru wód po okolicznych lasach.

Z kolei największym projektem, którego realizacja jest planowana wspólnie z Lasami Państwowymi to przebudowa jazu na rzece Samie wraz z utworzeniem zbiornika retencyjnego na obszarze gminy Obrzycko w obrębie ewidencyjnym Mędzisko. Utworzony akwen ma mieć powierzchnię przy maksymalnym poziomie piętrzenia 30 ha, a jego objętość wyniesie około 310 tys. m³. W założeniach ma to być płytki, podlegający szybkiej sukcesji roślinnej zbiornik, który stworzy doskonałe warunki siedliskowe dla ptactwa i płazów oraz pozwoli odtworzyć procesy torfotwórcze w dolinie rzeki Samy. W dalszej kolejności planowana jest również budowa bądź odbudowa jazów i progów na rzece Małej Wełnie, a także odrestaurowanie zastawek na rzekach: Dopływ z Budzynia, Ryga, Kończak i Smolnica.

W kolejnych sesjach referatowych o swoich doświadczeniach z zakresu dokumentacji oceny odziaływania na środowisko opowiedział Jarosław Kowalczyk – st. specjalista z Centrum Koordynacji Projektów środowiskowych w Pile. Doktor Paweł Owsianny z Nadnoteckiego Instytutu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przedstawił walory przyrodnicze siedlisk hydrogenicznych związanych z lasami w obszarze działania Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile. „Małą retencją w Nadleśnictwie Jastrowie na przestrzeni lat” zainteresował wszystkich Nadleśniczy Nadleśnictwa Jastrowie – Krzysztof Kanecki oraz Ludwik Idzik – Koordynator Małej Retencji Nizinnej Nadleśnictwa Jastrowie. W tej samej konwencji przedstawiał swój referat Mieczysław Rapta – Koordynator Małej Retencji Nizinnej Nadleśnictwa Okonek i Przemysław Szczawiński – inż. Nadzoru Nadleśnictwa Okonek w Nadleśnictwie Okonek. Konferencję zakończył wykład dr. inż. Pawła Strzelińskiego Katedry Urządzania Lasu Wydziału Leśnego i Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu na temat potrzeb monitoringu zasobów wodnych i kontroli małej retencji w lasach.

Zachęcamy do zapoznania się z przebiegiem konferencji.

Podsumowując konferencję, stwierdzić można, że dotychczasowa współpraca i podejmowane wspólne kampanie na rzecz wzrostu retencji oraz zapobieganiu suszy z Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Pile świadczą o tym, iż Wody Polskie chętnie angażują się w tego typu przedsięwzięcia.