Działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich w Poznaniu, mające złagodzić skutki suszy, skupiają się na realizacji dużych zadań inwestycyjnych, będących kontynuacją prac z poprzedniego lat lub nowymi projektami, ale również na drobnych remontach urządzeń hydrotechnicznych. Wiele robót prowadzonych jest w celu systematycznego retencjonowania wody na mniejszych ciekach, przepływających przez grunty rolne i jeziora. Tworząc harmonogram tych przedsięwzięć, kierowano się zasadą, że budowa, przebudowa i remont progów piętrzących, czy zastawek i jazów, ma na celu zwiększenie retencji korytowej i gruntowej oraz jeziornej, która jest ważnym elementem w przeciwdziałaniu skutkom suszy.

Retencja korytowa to nowatorskie podejście, realizowane w ramach działań programu STOP SUSZY!, które ma na celu poprawę zdolności retencyjnych rzek, kanałów i obiektów melioracyjnych, przy użyciu jazów, przepusto-zastawek i innych urządzeń piętrzących. Dzięki temu w okresach niżówek i niedoborów opadów w określonych miejscach na rzekach i kanałach będzie prowadzone czasowe podpiętrzanie wód przy wykorzystaniu zastawek i innych urządzeń, które zapewni przekierowanie wód do rowów melioracyjnych. Działania te pozwalają również zatrzymać wodę w górnych partiach zlewni rzek, przeciwdziałając jej nadmiernemu spływowi z gruntów rolniczych i leśnych.

W ramach prac związanych ze zwiększeniem retencji na terenach rolnych wyremontowano 12 budowli piętrzących na Strudze Spicimierskiej. Dzięki temu przywrócona została możliwość piętrzenia na tych obiektach. Działania te gwarantują gromadzenie wód w korycie cieku na poziomie ok. 32,65 tys. m³ wód płynących. Roboty polegały m.in. na czyszczeniu powierzchni betonowych, uzupełnieniu ubytków betonu w płytach umocnień i elementach budowli, naprawie i zabezpieczeniu powierzchni żelbetowych, wykonaniu powłok ochronnych na powierzchniach betonowych, ręcznej reprofilacji (wypełnianie ubytków) powierzchni pionowej i poziomej, wykonanie powłok ochronnych na powierzchniach betonowych, wykonanie i założenie szandorów wraz z okuciami, zabezpieczenia antykorozyjnego konstrukcji kratowych i pełnościennych. Zadania powiązane zostały z pracami udrożnieniowymi na rzece Strudze Spicimierskiej polegającymi na zapewnieniu swobodnego spływu w korycie, a przede wszystkim konserwacji odcinków cofkowych przed budowlami piętrzącymi.

 

                                               Przepust z piętrzeniem w km 7+500 rzeki Strugi Spicimierskiej przed i po remoncie

 

                                               Przepust z piętrzeniem w km 11+930 rzeki Strugi Spicimierskiej przed i po remoncie

 

Kształtowanie Zasobów Wodnych na Terenach Rolnych umożliwia zatrzymanie wody w górnych odcinkach zlewni rzecznych, co ogranicza odpływ wody z terenów użytkowanych rolniczo. Działania te wykorzystują retencję korytową, która umożliwia zatrzymywanie wody w korytach rzecznych za pomocą urządzeń piętrzących, a następnie odpowiednie przekierowanie jej do systemów melioracyjnych. Rozwiązanie to przywraca dwufunkcyjność melioracji, co daje niemal natychmiastowy efekt zwiększenia retencji w dolinach rzecznych, w tym na terenach rolniczych. Jest to również bardzo korzystne dla środowiska naturalnego, zwłaszcza ekosystemów zależnych od wód. Retencja korytowa zmniejsza ryzyko związane z wezbraniami oraz skutki suszy.

 

                                                      Realizacja oczyszczania zastawki i piętrzenia wody na rzece Łużyca w rejonie miejscowości Sokolenie

 

                                                Montaż szandrów na zastawce na rzece Łużyca w rejonie miejscowości Lesiaki

 

W tym celu prowadzone są bieżące piętrzenia na rzekach i kanałach, prace utrzymaniowe które mają służyć odrestaurowaniu często zdewastowanych urządzeń hydrotechnicznych oraz zadania wykonywane w ramach ogólnopolskich założeń do Programu kształtowania zasobów wodnych na terenach rolnych. Jest to również rozpoczęcie planowanych już wcześniej inwestycji, które z różnych powodów nie zostały do tej pory zrealizowane. Jednocześnie konieczne jest równoległe prowadzenie innych działań prowadzących do sukcesywnego zwiększania retencji i poprawy bilansu wodnego kraju.

 

                                             Montaż szandrów na zastawce na rzece Łużyca w rejonie miejscowości Sokolenie

 

                                             Przygotowanie do piętrzenia zastawki mechanicznej na rzece Klonówka

 

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu w ramach tego projektu wybudował 6 jazów na rzece Rgilewce. Inwestycje te zlokalizowane są w gminach Grzegorzew i Kłodawa we wschodniej Wielkopolsce, która boryka się z największymi deficytami wody. Uzyskana dzięki temu retencja wyniesie 21 tys. m³, bezpośrednim zasięgiem oddziaływania objęty zostanie obszar o powierzchni 284 ha, a pośrednim obszar o powierzchni blisko 3 tys. ha. 

 

                                                Jaz w km 17+540 rzeki Rgilewki, m. Borysławice Kościelne, gm. Grzegorzew, wysokość piętrzenia 1,10 m

 

                                                      Jaz w km 13+145 rzeki Rgilewki, m. Barłogi, gm. Grzegorzew, wysokość piętrzenia 1,15 m

 

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu realizuje szereg działań technicznych i nietechnicznych mających przyczynić się do wzrostu retencji wody w Polsce. Zadania te wykonywane są przy jednoczesnym utrzymaniu trwałej równowagi bilansu wodnego i pożądanego stanu środowiska naturalnego. W ostatnim czasie nasza uwaga skupia się na modernizowaniu i odtwarzaniu obiektów hydrotechnicznych na rzekach w celu zatrzymywania większych ilości wody w ich korytach, a także realizacji prac zmierzających do odtworzenia zasobów wodnych jezior. W miarę możliwości organizacyjnych i finansowych, ale z pewnością konsekwentnie inwestycje te realizowane są w sposób korzystny dla środowiska naturalnego, zwłaszcza dla ekosystemów zależnych od wód.

Zrealizowano również odmulanie siedmiu zbiorników wyrównawczych przy pompowniach melioracyjnych: Nielęgowo, Wonieść, Kąty, Wojnowice, Drzeczkowo, Separowo, Zbęchy. Ponadto Wody Polskie na terenie powiatu kościańskiego i sąsiednich przez cały rok realizują eksploatację i utrzymanie setek administrowanych budowli piętrzących w celu realizacji retencji korytowej i jeziornej, przekładającej się na ok. 20 mln m³ zretencjonowanej wody.    

Rzeka Pilsia koło Bełchatowa to typowa zlewnia rolnicza. Przed piętrzeniem, w obrębie urządzenia przeprowadzono prace utrzymaniowe (wykoszenie, hakowanie, oczyszczenie budowli), a następnie zamontowano nowo zakupione szandory. Przy piętrzeniu na dwóch takich obiektach na rzece Pilsi udało się uzyskać, przy maksymalnej wysokości piętrzenia, nawet ok. 10 tys. m³ wody.

Piętrzenie na rzece Pilsi koło Bełchatowa. Fot. 1 - Pilsia przed piętrzeniem. Fot. 2 - Pilsia w trakcie piętrzenia (woda górna). Fot. 3 - Pilsia w trakcie piętrzenia (woda dolna).

 

Na terenie Nadzoru Wodnego w Turku nowy blask zyskały 3 jazy zlokalizowane na rzekach Kiełbaska Duża oraz Struga Janiszewska. Podstawowym zadaniem tych obiektów jest okresowe piętrzenie wody, celem uzyskania retencji korytowej w okresach wegetacyjnych oraz okresowe przepuszczanie wód wezbraniowych i powodziowych, pochodzących z górnej części zlewni. Prace polegały m.in. na czyszczeniu oraz malowaniu barierek oraz konstrukcji metalowych, odnowieniu oznakowania, montażu zamknięć zasuwowych z mechanizmem wyciągowym, ręcznym formowaniu nasypów z ziemi oraz ubijaniu w okolicy budowli, a także na wykonaniu z brzegu pojedynczych opasek z kiszek faszynowych.

 

                                               Jaz nr 1 na Strudze Janiszewskiej w m. Posoka, przed i po remoncie

 

                                               Jaz nr 6 na Kiełbasce Dużej w m. Brudzew, przed i po remoncie

 

                                               Jaz nr 7 na rz. Kiełbaska Duża w m. Pęcherzew, przed i po remoncie

 

Dzięki tym działaniom przy maksymalnym piętrzeniu można zretencjonować 22,90 tys. m³ wody.

Podobne zadanie zostało zrealizowane na rzece Żeglinie w powiecie sieradzkim, gdzie prace skupiły się na 3 jazach. Budowle powstały w latach 1963-1964 ubiegłego wieku i domagały się kompleksowej modernizacji. Służą one zwiększeniu retencji korytowej rzeki Żeglina. Wysokości piętrzenia wynoszą:

- jaz 5+608 - 1,6 m;

- jaz 9+573 - 1,5 m;

- jaz 8+931 - 1,5 m.

                  

                                              Jaz w km 5+608 na rzece Żeglinie w powiecie sieradzkim, przed i po remoncie

 

                                           Jaz w km 9+573 na rzece Żeglinie w powiecie sieradzkim, przed i po remoncie 

 

Zupełnie inaczej prezentuje się dziś także jaz w km 8+380 na Górniance, który został wybudowany w roku 1964 w celu zwiększenia retencji korytowej tej rzeki. Również jest usytuowany w powiecie sieradzkim. Wysokość piętrzenia na budowli wynosi 1 m. 

 

                                               Jaz w km 8+380 na Górniance w powiecie sieradzkim

 

Nawet 145 tys. m3 wody będzie można zretencjonować dzięki remontowi budowli piętrzących (3 jazów i 5 przepustów z piętrzeniem) znajdujących się na rzekach: Warcica i Rów Ksawerowski. A dodatkowo nawodnić podsiąkowo około 52 ha użytków rolnych. Roboty wykonywane były na terenie powiatów konińskiego i kolskiego, gmin: Kramsk, Koło i Osiek Mały. Dotyczyły budowli:

- Jaz nr 2 w km 0+200 rzeki Warcicy w m. Pogorzałki gm. Kramsk;

- Jaz nr 3 w km 1+080 rzeki Warcicy w m. Pogorzałki gm. Kramsk;

- Przepust z piętrzeniem nr 4 w km 2+810 rzeki Warcicy w m. Barce gm. Kramsk;

- Przepust z piętrzeniem nr 5 w km 6+460 rzeki Warcicy w m. Borki gm. Kramsk;

- Przepust z piętrzeniem nr 6 w km 7+800 rzeki Warcicy w m. Borki gm. Kramsk;

- Przepust z piętrzeniem nr 7 w km 10+050 rzeki Warcicy w m. Ochle/Budki Stare gm. Koło/Osiek Mały;

- Przepust z piętrzeniem nr 8 w km 12+480 rzeki Warcicy w m. Lubiny/Budki Stare gm. Koło/Osiek Mały;

- Przepust z piętrzeniem nr 1 w km 0+000 cieku Rów Ksawerowski w m. Pogorzałki gm. Kramsk.

 

                                                      Przepust z piętrzeniem 1+550 Struga Olszówka, m. Łubianka, gm. Olszówka, przed i po remoncie

 

                                              Przepust z piętrzeniem 0+000 Rów Ksawerowski, m. Pogorzałki, przed i po wykonaniu prac

 

Nasi Pracownicy za cel obrali sobie również zwiększenie zdolności retencyjnej rzeki Strugi Olszówka, będącej prawym dopływem rzeki Orłówki, poprzez remont budowli piętrzących – 4 przepustów z piętrzeniem, który umożliwił realizację piętrzenia wód na tym cieku. Te działania pozwolą znów zretencjonować nawet prawie 2350 m³ wody i nawodnić podsiąkowo około 12 ha użytków rolnych.

Na terenie Nadzoru Wodnego Słupca zajmujemy się utrzymaniem 42 budowli piętrzących (jazy, przepusty z piętrzeniem, zastawki) wraz ze Zbiornikiem Słupeckim zlokalizowanych na ciekach Meszna, Struga Bawół, Rudnik, Dopływ spod Kędzierzyna (Struga Mąkowa). Widząc symptomy suszy już na przełomie zimy i wiosny siłami własnymi dokonano spiętrzeń wody na obiektach piętrzących szczególnie w górnych biegach cieków. Wszystkie wyżej wymienione budowle są w stanie umożliwiającym piętrzenie korytowe wody, między innymi dzięki przeprowadzonych w ostatnich latach remontach przeprowadzonych w ramach bieżącego utrzymania oraz działań zPKZW w 2020 i 2021 roku. Należy zwrócić uwagę na często bezmyślne działania w zakresie regulowania zasuwami w celu zalewania gruntów oraz stwarzania zagrożenia jak i rozpiętrzania budowli w okresach suchych.