Dr inż. Michał Wierzbicki, kierownik Centrum Operacyjnego Ochrony Przeciwpowodziowej Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich w Poznaniu, wygłosił wykład plenarny w trakcie IV Ogólnopolskiej Konferencji Hydrologicznej „Naturalne i antropogeniczne zmiany obiegu wody”. Spotkanie zorganizowano z okazji Światowego Dnia Wody, który w 2020 roku odbywa się pod hasłem „Climate Change”.

Konferencja adresowana jest przede wszystkim do doktorantów i studentów nauk o Ziemi. Służyć ma wymianie doświadczeń oraz integracji środowiska młodych hydrologów. Jest odpowiedzią na wyzwanie, jakie zmiany klimatu stawiają przed całym społeczeństwem. Obieg wody kształtowany jest również poprzez czynniki środowiskowe oraz poszczególne formy aktywności człowieka, dlatego tak ważny w tych działaniach jest aspekt społeczny i ekologiczny. Należy zatem z jednej strony wnikliwie obserwować przyrodę, a z drugiej strony działać na rzecz ograniczenia czynników niekorzystnie wpływających na środowisko.

Dr inż. Michał Wierzbicki przedstawił kompleksowe podejście PGW Wody Polskie do zagadnień związanych z zarządzaniem ryzykiem i bezpieczeństwem przeciwpowodziowym w regionie wodnym Warty. Ochrona przed powodzią jest zagadnieniem wielopoziomowym, które wymaga koordynacji wielu elementów stąd podczas wykładu zaprezentował zarówno różnice systemu zarządzania kryzysowego (zorganizowanego w oparciu o podział administracyjny) w odniesieniu do zlewniowego zarządzania gospodarką wodną w Polsce, jaki i komponenty ochrony przeciwpowodziowej realizowane przez PGW WP: orzecznictwo, planowanie, inwestycje, utrzymanie oraz działania Centrów Operacyjnych Ochrony Przeciwpowodziowej.

Różnice wynikające z administracyjnego podejścia do zarządzania kryzysowego i zlewniowego podejścia do zarządzania gospodarką wodną na przykładzie obszaru RZGW w Poznaniu

Dr inż. Michał Wierzbicki przekonywał, że bezpieczeństwo przeciwpowodziowe wymaga podejścia kompleksowego, którego poszczególne elementy składają się na szeroko pojęte zarządzanie ryzykiem powodziowym. Wody Polskie m.in. mogą wpływać na kształtowanie i sposób zagospodarowania przestrzeni oraz realizację prac na obszarach zagrożonych powodzią, są odpowiedzialne za tworzenie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP), a także realizują plany inwestycyjne i utrzymaniowe, stanowiące odpowiedzi na nasilające się zjawiska ekstremalne – gwałtowne wezbrania, powodzie czy susze. Oddawanie przestrzeni rzekom na określonych odcinkach zintensyfikuje skuteczność działań technicznych, które mają przyczynić się do ochrony milionów osób mieszkających w Polsce na terenach zalewowych. Niezwykle ważne jest także przeciwdziałanie skutkom powodzi miejskich. Wymaga ono jednak zaangażowania na poziomie ustawodawczym, działań samorządowych i troski każdego z nas. Musimy zrozumieć czym jest deszcz, jakie zmiany zaszły i po czyjej stronie leży odpowiedzialność za działania w walce z żywiołem.

Komponenty ochrony przeciwpowodziowej realizowane przez PGW WP

Dr inż. Michał Wierzbicki wskazał, że Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Wód Polskich w Poznaniu systematycznie rozbudowuje system monitorowania, wczesnego ostrzegania i programowania zagrożeń powodziowych. Pozwoli to na skuteczniejsze i szybsze ostrzeganie  ludności przed zagrożeniem. Takie rozwiązanie umożliwia nadzorowanie poszczególnych obiektów o znaczeniu przeciwpowodziowym, tj. przepompowni, samodzielnych budowli piętrzących oraz wybranych odcinków rzek. Jego prawidłowe funkcjonowanie skraca czas reakcji odpowiednich służb w sytuacjach awaryjnych oraz pozwala na stały dostęp do informacji o sytuacji panującej wokół poszczególnych punktów pomiarowych.

Mapa zbiorników przeciwpowodziowych w administracji PGW WP RZGW w Poznaniu

Zgodnie z analizą zawartą w PZRP, w kontekście zagrożeń ochrony przeciwpowodziowej na terenie Regionu Wodnego Warty, należy wyszczególnić następujące czynniki:

- zbyt niska zdolność retencyjna dla skutecznego ograniczania zagrożenia powodziowego;

- zbyt intensywna zabudowa obszarów zagrożonych powodzią;

- zbyt intensywna zabudowa obszarów chronionych obwałowaniami;

- zwiększające się zagrożenia powodziowe;

- słabo rozwinięta sieć osłony hydrologiczno-meteorologicznej zbiorników i sieć obserwacyjno-pomiarowa w zlewniach;

- zbyt mała świadomość ludzi, firm i instytucji publicznych na temat zagrożenia powodziowego;

- brak instrumentów prawnych i finansowych zachęcających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe.

Fragment przykładowej mapy zagrożenia powodziowego dla poznańskiego odcinka Warty

Dlatego uwaga instytucji rządowych jak i samorządowych powinna się skupić również na systematycznej poprawie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym oraz doskonaleniu prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych. Ponieważ gospodarka wodna w Polsce przez kilkadziesiąt lat była zaniedbania i niedoinwestowana wiele obiektów hydrotechnicznych wymaga pilnej modernizacji. W regionach szczególnie zagrożonych powodziami konieczne jest zwiększenie zabezpieczenia przed skutkami wezbrań. Konieczne jest też tworzenie instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań, które zwiększą bezpieczeństwo powodziowe. Istotne jest również to, aby podnosić świadomość ekologiczną części naszego społeczeństwa.