PGW Wody Polskie ogłaszają kolejne przetargi na inwestycje retencji korytowej, której zadaniem jest poprawa bilansu wodnego na terenach rolniczych. Z powodu postępującej suszy ogółem na ten cel przeznaczono dodatkowe 154,7 mln zł na realizację 645 zadań inwestycyjnych na terenie całej Polski. W ciągu dwóch lat istnienia naszego Gospodarstwa na terenie całej Polski zrealizowaliśmy 8 tys. zadań, mających wpływ na poprawę lokalnego bilansu wodnego. Inwestycje z tego tytułu opiewały łącznie na kwotę 554 mln zł.

W 2020 roku zaplanowaliśmy 4 000 tego typu zadań, na które przeznaczonych jest 380 mln zł. Dodatkowo 60 mln zł skierowane jest na nowatorski program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych w regionach najbardziej zagrożonych suszą rolniczą. Głównym założeniem i celem jest ograniczenie skutków suszy przez wzmocnienie retencji korytowej rzek, kanałów i rowów, przez budowę i odbudowę systemu jazów, zastawek, przepusto-zastawek, umożliwiających nawodnienie użytków rolnych.

Przeciwdziałanie skutkom suszy jest obecnie najważniejszym zadaniem, jakie wykonują Wody Polskie. Odkąd powstało nasze Gospodarstwo, czyli od 2018 roku, realizujemy program Stop suszy. W jego ramach działamy wielotorowo.

↔ Nasze Gospodarstwo w ramach przeciwdziałania skutkom suszy realizuje już inwestycje, które wpływają na poprawę bilansu wodnego kraju. Na ten cel przeznaczonych jest ponad 2 mld zł. W tym roku Wody Polskie szczególnie koncentrują się na lokalnych działaniach na terenach rolnych. Ze szczególnym uwzględnieniem regionów najbardziej zagrożonych suszą, w tym suszą rolniczą. Na ten cel jest dodatkowo przeznaczonych 157 mln zł, z czego 60 mln zostanie zagospodarowane w postaci inwestycji już w tym roku. Równolegle wprowadzamy również kolejne rozwiązania z zakresu małej i dużej retencji, które poprawią stan zasobów wodnych w Polsce.

↔ Działania inwestycyjne opierają się na szczegółowych analizach dokonanych za pomocą najnowocześniejszych metod badawczych. Na ich podstawie przeanalizowaliśmy szczegółowo zjawisko suszy w Polsce i kończymy opracowanie kompleksowego planu przeciwdziałania skutkom suszy. Dokument będzie zawierał analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych oraz zbiór niezbędnych inwestycji. Znajdą się w nim także konkretne wskazania dla samorządów pomocne w kształtowaniu zrównoważonej gospodarki wodnej na terenach gmin, a w konsekwencji – całego kraju. Dokumenty planistyczne tej rangi przyjęło już dziesięć państw europejskich, w tym m.in. Wielka Brytania, Francja Hiszpania, Słowacja i Ukraina.

↔ Prowadzimy kampanie społeczne i edukacyjne, które są ważnym elementem dla całościowego podejścia do zasobów wodnych kraju. Celem jest przede wszystkim zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej niewielkich zasobów wodnych, jakimi dysponujemy w Polsce. W szczególności – do racjonalnego gospodarowania wodą już na poziomie indywidualnym, w tym nieprzeznaczania najwyższej jakości wody pitnej do podlewania trawników i innych celów niż bytowe, zwłaszcza w sezonie wiosenno-letnim.

Działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich w Poznaniu, mające złagodzić skutki suszy, skupią się w tym roku na realizacji dużych zadań inwestycyjnych, będących kontynuacją prac z poprzedniego roku lub nowymi projektami, ale również na drobnych remontach urządzeń hydrotechnicznych. Wiele robót prowadzonych będzie w celu systematycznego retencjonowania wody na mniejszych ciekach, przepływających przez grunty rolne i jeziora. Tworząc harmonogram tych przedsięwzięć, kierowano się zasadą, że budowa, przebudowa i remont progów piętrzących, czy zastawek i jazów, ma na celu zwiększenie retencji korytowej i gruntowej oraz jeziornej, która jest ważnym elementem w przeciwdziałaniu skutkom suszy.

Na terenie administrowanym przez RZGW WP w Poznaniu wytypowano kilkanaście zadań w zakresie budowy i przebudowy urządzeń wodnych w celu poprawy stosunków wodnych,  m.in. zwiększenia retencji. Największym zaplanowanym przedsięwzięciem jest budowa zbiornika Wielowieś Klasztorna na rzece Prośnie, zlokalizowanego w powiatach ostrowskim, ostrzeszowskim i kaliskim. Jego powierzchnia ma wynieść 1704 ha, a pojemność blisko 40 mln m³. Obecnie przygotowywana jest dokumentacja projektowa na infrastrukturę techniczną niezbędną do realizacji tego przedsięwzięcia.

Od roku roboty budowalne prowadzone są na zbiorniku Jeziorsko, który ma strategiczne znaczenia dla Regionu Wodnego Warty. Pozwala przechwycić wody rzeki w czasie wezbrań i daje możliwość pokrycia jej niedoborów w środkowym i dolnym odcinku w okresach niżówkowych. Wpływa także na utrzymywanie stabilnego poziomu wód gruntowych w otoczeniu czaszy zbiornika. Idealnie ze swojej roli wywiązał się w trakcie zeszłorocznego suchego lata. Odpowiadając na prośby mieszkańców gmin położonych poniżej zbiornika dokonaliśmy dodatkowych zrzutów wody. Dzięki tym działaniom możliwe były m.in. przeprawy promowe, czy zapewnienie wody na potrzeby ujęć wody pitnej Konina czy Poznania. 

Obiekt po 40 latach eksploatacji wymaga jednak gruntownego remontu. Do tej pory na ekranie zapory czołowej zostało wymienionych 12 płyt osłonowych i zlikwidowano pęknięcia występujące przy skrzydełkach wlotu do elektrowni.

 

              REWITALIZACJA EKRANU ZAPORY CZOŁOWEJ ZBIORNIKA WODNEGO JEZIORSKO (ETAP 1 – 2019 R.)

 

8 kwietnia b.r. ogłoszony został przetarg na przeprowadzenie kompleksowej modernizacji ekranu zapory. Prace obejmą m.in. wymianę płyt ekranu betonowego i naprawę rysy na prawym skrzydełku wlotu do elektrowni. Nowy blask zyska również jaz, przede wszystkim unowocześniona zostanie jego część hydrauliczna – zamontowane zostaną nowoczesne pompy, elementy regulujące ciśnienie oraz wzmocnione zostaną przewody hydrauliczne, minimalizujące przedostawanie się oleju do wód.

Wśród działań przewidzianych na ten rok i kolejne lata zaplanowana jest budowa zbiornika retencyjnego Tulce, na rzece Męcinie, w podpoznańskiej gminie Kleszczewo. To już ostatni etap realizacji tej inwestycji, która na swój finał czeka od 30 lat. Zbiornik powstanie poprzez spiętrzenie wody w rzece wskutek wybudowania ziemnej zapory czołowej, usytuowanej w  sąsiedztwie rzeki Męciny, około 70 m powyżej drogi Tulce–Środa. Cały obszar charakteryzują niskie wartości odpływu jednostkowego oraz bardzo duże wskaźniki nieregularności przepływu, wynikające z niedoboru opadów i słabo przepuszczalnego podłoża, niemal całkowicie odlesionego. Retencja wody na tym obszarze w okresach wystąpienia wysokich opadów bądź roztopów pozwoli na poprawę stosunków wodnych w okolicy oraz zwiększy dostępność wody dla rolnictwa.

 

            LOKALIZACJA ZBIORNIKA TULCE

 

Zaplanowano również budowę sześciu jazów na rzece Rgilewce w celu zwiększenia retencji korytowej i gruntowej, która jest ważnym elementem w przeciwdziałaniu skutkom suszy. Inwestycje te zlokalizowane są w gminach Grzegorzew i Kłodawa we wschodniej Wielkopolsce, która boryka się z największymi deficytami wody. Dodatkowo planuje się odbudowę jazu na rzece Moskawie w miejscowości Czarnotki oraz przebudowę Kanału Miłosławskiego z obwałowaniami w gminie Zaniemyśl w powiecie średzkim. W ramach kampanii związanej z kształtowaniem zasobów wodnych w rzekach w Naszym Regionie Wodnym mamy zamiar odrestaurować również jazy na Prośnie i jej głównych dopływach oraz przywrócić funkcjonalność systemów odwadniająco-nawadniających w zlewni Kanału Postomskiego na zachód od Gorzowa Wielkopolskiego i na Strudze Spicimierskiej w powiecie poddębickim. W najbliższych dwóch latach planujemy również odtworzenie lub budowę nowych zastawek na wypływach z jezior, m.in. w ciągu Samicy Stęszewskiej, Małej Wełny czy Strugi Biskupiej. W dalszej perspektywie podobnymi działaniami chcemy objąć inne akweny z Pojezierza Gnieźnieńskiego czy z okolic Sierakowa. Stabilizując poziom wody w jeziorach i ograniczając z nich odpływ w okresach niskich stanów wody, nie tylko zwiększymy retencję, ale ograniczymy także proces zarastania i wypłycania jezior oraz zwiększymy odnawialność zasobów wód podziemnych.

Wskazane wyżej inwestycje wymagają czasu i znacznych nakładów finansowych, ponieważ ujmują kompleksowe zagospodarowanie wody, zarówno w kontekście walki z suszą jak i przeciwdziałania powodzi. Ich realizacja rozłożona jest na lata, a efekty widoczne będą w dłuższej perspektywie czasowej. W obecnej chwili, w czasie kiedy już trzeci rok z rzędu zmagamy się z suszą, będącą efektem niewielkich opadów oraz wysokiego parowania, musimy podejmować kroki, które będą zmierzały do retencjonowania już i tak uszczuplonych zasobów wodnych praktycznie w każdym możliwym miejscu, które daje ku temu możliwość. Wychodząc na przeciw oczekiwaniom społecznym i potrzebom Naszej gospodarki, zaczęliśmy piętrzyć wodę na wielu ciekach, które pozostają w Naszej jurysdykcji. Działania te określane w skrócie retencją korytową pozwalają zatrzymać wodę w górnych partiach zlewni rzek, przeciwdziałając jej nadmiernemu spływowi z gruntów rolniczych i leśnych.

 

                CIEK BŁOTNIA A 1+575

 

W ubiegłym tygodniu pracownicy Nadzoru Wodnego w Wieruszowie zamontowali nowe szandory na cieku Struga spod Torzeńca, w zastawce znajdującej się 400 m od ujścia do rzeki Prosny, w miejscowości Bobrowniki. Piętrzenie w tym miejscu pozwala na retencję nie tylko w korycie przedmiotowego cieku, ale również w korycie rowu melioracyjnego tzw. Rowu Gruszkowskiego, który ma ujście do Strugi spod Torzeńca kilka metrów powyżej piętrzenia. Dodatkowo, prowadząc piętrzenie w tym miejscu, umożliwiamy nawadnianie kilkudziesięciu hektarów użytków rolnych, wykonanymi między innymi w tym celu w latach sześćdziesiątych rowami melioracyjnymi łączącymi się w tym samym miejscu z przedmiotowym ciekiem, a zarządzanymi obecnie przez Gminą Spółkę Wodną w Grabowie nad Prosną.

W związku z prowadzeniem jeszcze przez okolicznych rolników ostatnich wiosennych prac polowych przyjęto poziom piętrzenia, który nie utrudnia rolnikom wjazdu  na użytki rolne ciężkim sprzętem rolniczym.

                  STRUGA SPOD TORZEŃCA ZASTAWKA 0+400

 

Zamontowano również nowe szandory drewniane cieku Struga spod Zalesia, 555 m od ujścia do rzeki Prosny, w miejscowości Kuźnica Bobrowska. Z uwagi na stan techniczny zarówno urządzeń hydrotechnicznych jak i koryta cieku, piętrzenie w tym miejscu pozwala na gromadzenie dodatkowych kilkuset metrów sześciennych wody w postaci retencji korytowej. Po zakończeniu wiosennych prac polowych przez okolicznych rolników NW Wieruszów planuje zwiększyć poziom piętrzenia.

 

                STRUGA SPOD ZALESIA JAZ 0+555 

 

 W ostatnich dniach pracownicy Nadzoru Wodnego w Jarocinie dokonali natomiast spiętrzenia na 4 obiektach:

- Jaz 15-6, Lutynia km 63+100, m. Koryta, gm. Raszków

- Jaz 15-7, Lutynia km 64+800, m. Ligota, gm. Raszków

- Zastawka 46-2, Kanał Oborski km 2+100, m. Obory, gm. Gizałki

- Zastawka 53-1, Kanał Młynikowski km 6+100, m. Tomice, gm. Gizałki

Z uwagi na brak pozwoleń wodnoprawnych oraz zgodnie z wytycznymi Dyrekcji dokonano spiętrzeń na urządzeniach do wysokości około 20 cm. Wykonano je przy zastosowaniu szandorów przycinanych na miejscu po uprzednim oczyszczeniu prowadnic i światła budowli.

 

                STRUGA LUTYNIA

 

Nadzór Wodny w Jarocinie planuje zwiększenie retencji na większości swoich budowli, z uwagi jednak na ograniczone możliwości odbywa się to systematycznie (na dzień dzisiejszy jest to 10 budowli). Kolejność doboru budowli wynika z wiedzy terenowej.

 

                  KANAŁ OBORSKI

 

                KANAŁ MŁYNIKOWSKI

 

Korzystając z wiedzy i doświadczenia pracowników Naszych Nadzorów Wodnych i Ekip Wsparcia Technicznego, wytypowano wiele obiektów hydrotechnicznych, którym przywrócona została funkcjonalność. Dzięki tym działaniom woda zaczęła wypełniać koryta rzek, a na pobliskich terenach zaczął się podnosić poziom wód gruntowych. Zabiegi te realizowane były na szeroką skalę i praktycznie na każdym większym cieku, znajdującym się w zlewni Warty, spowolniono odpływ wód. Objęto nimi m.in.: górną Wartę, Liswartę, Grabię, Nieciecz i Ner w Zarządzie Zlewni w Sieradzu; Kiełbaskę, Tralalkę, Warcicę, Kanał Grójecki, Mesznę, Struge Bawół, Moskawę i Wrześnicę w Zarządzie Zlewni w Kole; Wełnę, Małą Wełnę, Flintę, Nielbę, Strugę Dębowiecką, Samicę Kierską, Cybinę, Kościański Kanał Obry i Mogilnicę w Zarządzie Zlewni w Poznaniu; Prosnę, Lutynię, Ołobok, Strugę Kraszewicką, Brąszówkę i Pratwę w Zarządzie Zlewni w Kaliszu oraz Dojcę, Paklicę, Szarkę, Północny i Środkowy Kanał Obry w Zarządzie Zlewni w Gorzowie Wielkopolskim. Nie sposób wymienić wszystkich rzek i obiektów, ponieważ w skali Naszego Regionu Wodnego jest ich kilkaset. Poniżej przedstawiamy zdjęcia, ilustrujące wybrane z nich.

 

              JAZ W KM 11+371 RZEKI RGILEWKI W M. GRZEGORZEW

 

Pod koniec 2018 roku wybudowano nowy jaz dla potrzeb retencjonowania śródlądowych wód powierzchniowych rzeki Rgilewki w celu zapobiegania skutkom suszy w dolinie.

Konstrukcja żelbetowa z zamknięciami w postaci zasuw stalowych napędzanych mechanizmami wyciągowymi ręcznymi spiętrza wodę o 1,10 m, co pozwala zmagazynować 7632 m³ wody. Za pomocą progu skorygowano spadek rzeki o 0,50 m.

Budowle wyposażono w urządzenia kontrolno-pomiarowe tj. łatę wodowskazową dla obserwacji stanów wody oraz repery kontrolne do sprawdzania osiadania budowli. Po obu stronach obiektu wykonano nasypy ziemne zabezpieczające betonową konstrukcję jazu przed podmyciem, umocniono również skarpy koryta rzeki na poszurze i ponurze narzutem kamiennym w siatce stalowej.

 

           JAZ OŁOBOK 7+126, ZZ W KALISZU, NW OSTRÓW WIELKOPOLSKI

 

 

           JAZ OŁOBOK 8+240, ZZ W KALISZU, NW OSTRÓW WIELKOPOLSKI

 

            KANAŁ KOŚCIAŃSKI OBRY KM 26+250 - WD - WĘZEŁ JAZÓW

 

 

            KANAŁ WONIESKI KM 2+568 – WG, ZZ W POZNANIU, NW W KOŚCIANIE

 

 

           ZASTAWKA NR 1 (323) STR. SOKOŁOWSKA, ZZ POZNAŃ, NW W OBORNIKACH

 

 

           JAZ NA RZ. M. WEŁNIE, ZZ POZNAŃ, NW GNIEZNO

 

 

           JAZ NR 65 (317) - RZ. FLINTA (GW), ZZ POZNAŃ, NW W OBORNIKACH

 

 

           NW PAJĘCZNO, RZEKA NIECIECZ, JAZ W KM 20+269

 

Przy okazji wskazanych wyżej prac, zwiększających retencję, systematycznie prowadzona jest również kontrola drożności budowli z bieżącym usuwaniem zatorów (z gałęzi, skoszonej roślinności, tam bobrowych itp.). Utrzymywanie we właściwym stanie technicznym budowli piętrzących, zlokalizowanych na wodach publicznych realizowane jest również poprzez wykonanie konserwacji obiektów tj. wykoszenia roślinności ze skarp  i dna koryt cieków przy budowlach, oczyszczenie umocnień budowli  z naniesionego namułu, zabezpieczenie antykorozyjne elementów metalowych, naprawy bieżące czy ewentualne drobne remonty budowli. Podać można tu chociażby przykład czyszczenia rzeki Kłodawki, które zostało przeprowadzone przez Zespół Wsparcia Technicznego z Zarządu Zlewni w Gorzowie Wielkopolskim lub też usuwanie naniesionych drzew i gałęzi z progu wodnego Piwonice wykonane przez pracowników Zarządu Zlewni w Kaliszu.

 

               PRACE INTERWENCYJNE NA RZECE KŁODAWCE                                                                           UWANIE NANIESIONYCH GAŁĘZI Z PROGU WODNEGO PIWONICE 

 

Wszystkie te prace oraz inwestycje sprawiają, że w Polsce zwiększa się udział wód, które są gromadzone w sposób rozproszony, co przekłada się na poprawę stosunków wodnych w wielu miejscach. Spowolnienie odpływu wód w rzekach zwiększa retencję w ich korytach, umożliwia zachowanie przepływów środowiskowych w okresach niżówkowych, przekłada się na wzrost poziomu wód gruntowych i poprawia mikroklimat. Działania te skierowane są w głównej mierze do rolników, jednak ich beneficjentem jest w rzeczywistości każdy. Podsumować je możemy takim oto krótkim wierszykiem:

 

Wydawać by się mogło, że suszy nic nie ruszy.

Jednak Polskie Wody niwelują wywołane nią szkody.

I niewielkimi kosztami retencjonują wodę hektolitrami.

Dla rolnictwa, przemysłu i każdego z Nas.

Tak by skorzystały z niej łąka, pole i las.