15 spotkań w polskich miastach, w trakcie których przedstawiciele różnych instytucji i organizacji zajmujących się m.in. gospodarką wodną przedstawili ponad tysiąc opinii. Przeszło sto zgłoszonych oficjalnie uwag i wniosków. Tak w skrócie można wstępnie podsumować półroczne konsultacje społeczne projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy, które powoli dobiegają końca.

Spotkania konsultacyjne są istotne, ponieważ pozwalają poznać, jak mieszkańcy danego regionu postrzegają problem suszy. Wskazują, czy zaproponowane przez ekspertów rozwiązania odpowiadają faktycznym potrzebom. Opinie i sugestie mają zostać włączone do planu. Gospodarka wodna jest jak system naczyń połączonych. Działania podejmowane np. na południu Polski mają wpływ na sytuację w innych regionach.

W czasie konsultacji społecznych podkreślano znaczenie edukacji, która w roku 2020 będzie jednym z priorytetowych działań Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. W ramach programu Stop suszy! przeprowadziliśmy już konkurs dla dzieci i młodzieży „Jak wy oszczędzacie wodę”, promując w ten sposób wrażliwość na problem zasobów wodnych w Polsce. W trakcie lekcji edukacyjnych w przedszkolach i szkołach podkreślaliśmy jak ważny jest temat oszczędzania wody. 

Poznań był pierwszym miastem, w którym zorganizowano spotkanie konsultacyjne projektu Planu Przeciwdziałania Skutkom Suszy. Największe zainteresowanie budziła budowa lub przebudowa zbiorników retencyjnych. Na terenie naszego RZGW wytypowano kilkanaście zadań w zakresie budowy i przebudowy urządzeń wodnych w celu poprawy stosunków wodnych,  m.in. zwiększenia retencji. Największym zaplanowanym przedsięwzięciem jest budowa zbiornika Wielowieś Klasztorna na rzece Prośnie, zlokalizowanego w powiatach ostrowskim, ostrzeszowskim i kaliskim. Jego powierzchnia ma wynieść 1704 ha. Podstawowe elementy planowanego zbiornika to: zapora czołowa, jaz upustowo-przelewowy, elektrownia wodna, przepławka dla ryb, zapora boczna „Przystajnia”, przegroda podwodna i czasza zbiornika. Zaplanowano również budowę sześciu jazów na rzece Rgilewce w celu zwiększenia retencji korytowej i gruntowej, która jest ważnym elementem w przeciwdziałaniu skutkom suszy.

Warto podkreślić, że obecna sytuacja hydrologiczna jest wynikiem wystąpienia w krótkim czasie wielu niekorzystnych dla naszego kraju zjawisk pogodowych oraz zmian w klimacie, które możemy obserwować na całym świecie. Susza, która jest największym wyzwaniem dla naszego regionu, osiągnęła maksymalny zasięg i intensywność od 2015 roku. Od tego czasu borykamy się z niedoborem wody.

Na systematyczne obniżenie poziomu wody w rzekach całego kraju ma wpływ przede wszystkim niedobór opadów. W roku 2019 w regionie wodnym Warty za wyjątkiem stycznia i maja miesięczne sumy opadów były znacznie poniżej średniej z wielolecia 1981-2010 (na podstawie danych IMGW-PIB), co pozwoliło określić te miesiące jako suche a nawet skrajnie suche. Również suma opadów w styczniu i maju nie odbiegała znacząco od tej średniej. Należy tu jeszcze dodać, że  opady te miały często charakter krótkotrwały i nawalny, występując tylko w czasie burz, podczas których woda szybko spływała do rzek i nie była w stanie infiltrować w grunt.

Warto przy tym zaznaczyć, że region wodny Warty zawsze uznawany był jako deficytowy w zakresie posiadanych zasobów wodnych (wód powierzchniowych i podziemnych). Szczególnie newralgicznym obszarem jest jego pas środkowo-wschodni (od Pojezierza Gnieźnieńskiego do Wysoczyzny Łódzkiej), charakteryzujący się średnią sumą opadów 450-500 mm/rok (przy średniej krajowej ~650 mm/rok).

W okresie letnim mogliśmy zaobserwować fale upałów z tendencją do wydłużania czasu ich występowania. Zimy w zlewni Warty były również ciepłe, a pokrywa śnieżna praktycznie nie występowała. Lata 2018 i 2019, biorąc pod uwagę roczną temperaturę powietrza, zostały określone jako ekstremalnie ciepłe. Efektem tych zmian był wzrost wielkości parowania i transpiracji, co skutkowało szybszym niż normalnie ubytkiem wód ze zbiorników wodnych i gruntu.

Wszystkie te czynniki spowodowały, że w obecnym czasie w niemalże całym regionie wodnym Warty mierzymy się z problemem deficytu wody. Ma to swoje odzwierciedlenie m.in. w problemach z napełnieniem niektórych zbiorników wodnych, stąd możliwość wykorzystania zgromadzonej w nich wody w celach alimentacyjnych („uzupełnienia”) jest ograniczona.

Wpływa to także na ujęcia wód, które w zdecydowanej większości w regionie wodnym Warty oparte są na poborach z zasobów wód podziemnych. Cechują się one  większą stabilizacją w zakresie zasobów dyspozycyjnych niż w przypadku ujęć wód powierzchniowych, jednakże ich odnawialność jest w obecnych warunkach mocno ograniczona. Biorąc pod uwagę uwarunkowania naturalne nie można całkowicie wykluczyć okresowego zagrożenia danego ujęcia – jednak jest to uzależnione od wielu czynników np. dostępności zasobów wód podziemnych i powierzchniowych w regionie, czy wydajności technicznej ujęcia w kontekście zwiększonego ekstremalnie, okresowego zapotrzebowania.

Jednocześnie informujemy, że uwagi do projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy można jeszcze zgłaszać drogą elektroniczną do 15 lutego 2020 r. (więcej na: www.stopsuszy.pl).