W dniach 20-22 września br. w Łukęcinie odbyła się IV Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Funkcjonowanie i ochrona wód płynących”. Wśród ponad 120 uczestników – naukowców, badaczy, przedstawicieli administracji publicznej i przedsiębiorców, znaleźli się przedstawiciele RZGW w Poznaniu. Konferencja był okazją do wymiany doświadczeń i licznych, merytorycznych dyskusji. Wystąpienia dotyczyły m.in. stanu jakościowego wód płynących czy ichtiofauny.

fot. Organizatorzy

Podczas konferencji Dyrektor Bogumił Nowak przedstawił referat pt. „Odbudowa zasobów wodnych rzeki Warcicy jako przykład działań renaturyzacyjnych”. Rzeka Warcica jest prawostronnym dopływem Warty, który uchodzi do niej między Kołem i Koninem. Jej długość wynosi 23,58 km, a powierzchnia zlewni to 139,2km². Ciek ten na znacznej swojej długości przepływa przez dolinę rzeki Warty, miejscami przepływając równolegle do niej. Na przestrzeni lat w efekcie wielkoskalowych melioracji oraz niekorzystnych warunków klimatycznych teren ten uległ degradacji i obecnie w strukturze użytkowania gruntów dominują łąki i pastwiska, a wyżej wzniesione partie zlewni omawianej rzeki zajęte są przez grunty rolne. Na przestrzeni ostatnich 20 lat, w efekcie działalności górnictwa odkrywkowego węgla brunatnego, deficyt wody na analizowanym obszarze uległ pogłębieniu. Znaczna część zlewni Warcicy została objęta zasięgiem leja depresji odkrywki Drzewce, co doprowadziło do drastycznego obniżenia poziomu wód powierzchniowych i podziemnych. W konsekwencji Warcica i jej dopływy wyschły, niewielkie zbiorniki i mokradła wypełniające obniżenia terenu przestały istnieć, a gleby torfowe, zalegające na tym obszarze uległy zmurszeniu. To przyczyniło się z kolei do pogorszenia warunków siedliskowych wielu cennych gatunków roślin i zwierząt oraz zdolności produkcyjnych użytków zielonych. Chcąc przeciwdziałać tym niekorzystnym zjawiskom, zaproponowano rozwiązanie, polegające na grawitacyjnym przerzucie wody z rzeki Warty do Dopływu spod Dzieraw i dalej do Warcicy przy jednoczesnej odbudowie zniszczonej infrastruktury hydrotechnicznej na tych rzekach. Realizacja tego zadania pozwoli przywrócić stały przepływ wody w rzekach tego rejonu, przywróci historyczne poziomy wód gruntowych w dolinie rzeki oraz przyspieszy odbudowę wód podziemnych w strefie oddziaływania leja depresji związanego z odkrywką węgla brunatnego Drzewce.

Pracownicy RZGW w Poznaniu brali również aktywny udział w sesji posterowej, na której przybliżono tematy związane m.in. ze stabilizacją poziomu wody w jeziorach Bruzdy Zbąszyńskiej, która będzie przeciwdziałała niedoborom wody w rejonie Pojezierza Lubuskiego. Planowana odbudowa jazów na Obrze w Rybojadach oraz w Perzynach pozwoli zwiększyć retencję jeziorną łącznie o około 12 mln m³, a retencja korytowa w Obrze zwiększy się o około 430 tys. m³. W miejscu zniszczonych i nieeksploatowanych od dziesięcioleci konstrukcji kozłowych planuje się zastosowanie jazów zasuwowych wyposażonych w przepławki boczne, umożliwiające migrację ryb. Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania jazów umożliwi retencjonowanie wody w okresach jej nadwyżek w czasie roztopów i lat wilgotnych, dając możliwość alimentowania jej niedoborów w okresach niżówkowych. Ustabilizowane zostaną poziomy wody w jeziorach i rzece, ograniczony zostanie odpływ wód z jezior w okresach niżówkowych oraz podniesie się poziom wód gruntowych w dolinie Obry, co zwiększy ich dostępność dla roślin w obrębie pobliskich lasów i gruntów użytkowanych rolniczo. Stabilizacja poziomu wody w jeziorach będzie przeciwdziałała również ich szybkiemu zarastaniu oraz zwiększy efektywność ewentualnych działań nastawionych na poprawę jakości wód w tych akwenach.

Drugi poster traktował o zmianach reżimu hydrologicznego jezior na Pojezierzu Gnieźnieńskim oraz ich implikacjach przyrodniczych i gospodarczych na wybranych przykładach. Autorzy przeprowadzili analizę wahań zwierciadła wody jezior oraz zmian ich parametrów morfometrycznych na przestrzeni ostatniego 50-lecia. Z przeprowadzonych badań wynika, że stany wody większości analizowanych jezior mają tendencję malejącą zarówno w ujęciu wieloletnim jak i miesięcznym. W szczególności trend ten zauważalny jest w akwenach położonych w rejonie Powidzkiego Parku Krajobrazowego, gdzie ubytek wód sięgnął na niektórych jeziorach nawet 6 m w ciągu 40 lat. Tak gwałtowny spadek poziomu wody w jeziorach przekłada się na istotne zmniejszenie ich powierzchni i objętości. Jednocześnie zmienia się reżim jezior, ponieważ w wyniku obniżenia się poziomu wód powierzchniowych i gruntowych dawne rzeki przepływające przez nie wysychają, co sprawia, że stają się one bezodpływowe, a ich zasilanie odbywa się głównie poprzez opady atmosferyczne i wody podziemne.

W podsumowaniu wydarzenia Dyrektor RZGW w Poznaniu Bogumił Nowak zwrócił uwagę, by nie zapominać o jeziorach, które odznaczają się dobrym stanem jakościowym. By „nie pastwić się” nad zdegradowanymi jeziorami, tylko próbować ochronić to co można, zgodnie z zasadą, że lepiej zapobiegać niż leczyć.

fot. Organizatorzy