Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu realizuje kolejne inwestycje z Programu Kształtowania Zasobów Wodnych na Terenach Rolnych, prowadzonego przez Wody Polskie. Zadania z zakresu retencji korytowej pozwalają w kompleksowy i zrównoważony sposób gospodarować wodami, co przeciwdziała skutkom suszy i podtopień. Jednym z takich działań jest remont jazu Gryżyna na Kościańskim Kanale Obry.
Inwestycja rozpoczęła się 4 września, a zakończyła 30 października 2021 r. Długoletnie uszkodzenie mechanizmów wyciągowych i brak możliwości piętrzenia czy też regulacji wód w Kościańskim Kanale Obry nie pozwalało na pełne wykorzystanie możliwości tej budowli hydrotechnicznej. Skutkowało to podtopieniem terenów przyległych w czasie roztopów oraz znacznym obniżeniem się poziomu lustra wody w korycie kanału podczas suszy. Po uruchomieniu mechanizmów wyciągowych została przywrócona sprawność jazu, co pozwoli na efektywne łagodzenie rozmiarów i skutków powodzi. Dodatkowo osiągnięto inne korzyści, wśród których należy wymienić:
- poprawienie retencji korytowej (okresowe magazynowanie wody w czasie suszy);
- ochronę dna cieku przed erozją;
- przeciwdziałanie trwałemu obniżaniu się wód gruntowych w terenie;
- nieszkodliwe i kontrolowane przeprowadzenie wód opadowych i roztopowych;
- zlikwidowanie cofki do Kanału Woniewskiego, która powodowała podtopienie okolicznych terenów;
- powiększenie zasięgu oddziaływania nawodnienia na użytki rolne wzdłuż kanału do 60 ha.
Ze względów technicznych remont jazu Gryżyna był jednym z najbardziej skomplikowanych zadań zrealizowanych na terenie Zarządu Zlewni w Poznaniu w 2021 roku. W trakcie prac pojawiło się wiele trudności. Największym wyzwaniem przy wykonywaniu robót było usypanie grodzy ziemnej (przy tamowaniu koryta cieku) przy niekorzystnych warunkach hydrologiczno-meteorologicznych tj. przy wysokim poziomie wód w przekroju remontowanego jazu.
Zbudowanie jazu wiąże się ze spełnieniem wielu szczegółowych wymagań. Na wybór miejsca pod budowę mają wpływ m.in. wymagana wysokość piętrzenia, dopuszczalna wysokość podniesienia zwierciadła wody oraz szereg warunków naturalnych, topograficznych, hydrologicznych, społecznych, środowiskowych, geotechnicznych, gospodarczych i przeprowadzania robót. Ponieważ na konstrukcję działają siły, spowodowane przez parcie gruntu i wody, musi być ona niezwykle wytrzymała i trwała.
Co zyskujemy?
Musimy mieć też świadomość, że sytuacja pod względem dostępu do wód na gruntach rolnych będzie się pogarszać – mamy niekorzystne warunki klimatyczne, coraz intensywniejsze rolnictwo. Zadania z zakresu retencji korytowej pozwalają na zatrzymanie wody w górnych odcinkach zlewni rzecznych, co ogranicza odpływ wody z terenów użytkowanych rolniczo. Zastosowanie tych rozwiązań nie byłoby możliwe bez sprawnych urządzeń piętrzących. Następnie woda przekierowana jest do systemów melioracyjnych. Dzięki temu przywracana jest dwufunkcyjność melioracji, co daje niemal natychmiastowy efekt zwiększenia retencji w dolinach rzecznych, w tym na terenach rolniczych. Jest to również bardzo korzystne dla środowiska naturalnego, zwłaszcza ekosystemów zależnych od wód. Retencja korytowa zmniejsza ryzyko związane z wezbraniami oraz skutki suszy.
Od wiosny 2020 roku, tylko za pomocą blisko 200 działań podjętych w ramach Kształtowania Zasobów Wodnych Wodom Polskim udało się zretencjonować dodatkowo 57 mln m3 wody. Po raz pierwszy od 30 lat w Polsce wskaźnik, dotyczący retencji wód, wzrósł powyżej 6,5 proc. i zbliża się do 7 proc. Wody Polskie, we współpracy z samorządami i spółkami wodnymi, zrzeszającymi rolników, w ramach Programu zaplanowały łącznie ponad 650 zadań na kwotę 160 mln zł na terenie całego kraju. Zgodnie z prognozami ich realizacja w ciągu trzech lat umożliwi zwiększenie krajowego współczynnika retencji do blisko 8 proc.
